De leeswereld van Barbara Rottiers
'Lezen is denken met andermans hoofd', zei Schopenhauer. Maar wat zoeken we in dat andere hoofd? Is het rust, verstrooiing, kennis? Dit is Leeswereld, een interviewreeks over de rol van lezen, over schoonheid, over taal. Deze aflevering: Barbara Rottiers.
door Matthias M.R. Declercq
'Daar word je toch echt gelukkig van?', zegt Barbara. Ze bladert in Paul Cox: Design and Art, een anthologie van de Franse kunstenaar. De man is schilder, illustrator en ontwerper, en heeft met zijn humor, felle kleuren en menselijke verhalen een eigen, grafische taal ontwikkeld. 'Als ik hierin blader kan ik een glimlach niet onderdrukken. Zo’n boek helpt je door ieder moeilijk moment heen.'
Ook Barbara Rottiers leeft in een heel kleurrijke, humoristische en visuele wereld. 'Veif' staat er op de gevel geschilderd. Dat is haar huisnummer en haar manier om de wereld zachtjes uit te dagen, of toch alleszins de postbode. Dat Barbara liever geen reclamefolders ontvangt staat in het Zweeds boven de brievenbus: Reklam nei tak!''Ik zit te wachten tot een ijverige leraar Nederlands de veif overschildert', zegt ze. 'En er een keurige vijf van maakt.'
Kijken
Hoewel Barbara thuis tussen de vormen en kleuren en prenten en boeken en foto’s leeft, bediende ze zich lange tijd niet van het beeld, maar van het woord. Veiftien jaar lang maakte en presenteerde Barbara Rottiers programma’s op Radio 1. Maar daar bleef het niet bij. Ondertussen reisde ze met een verhalenmachine door Afrika, (de Storysnapper van Iedereen Beroemd), tekende ze columns voor De Morgen, ontving ze gasten op evenementen van Muntpunt en het Festival van de Gelijkheid, schreef en recenseerde ze kinderboeken, bracht ze begin 2019 haar eerste prentenboek voor volwassenen uit, Het drama van een doodgewone jeugd, en reist ze nu als Bibi naar Brusselse scholen (een project van deBuren) om voor te lezen uit het beste wat de Nederlandstalige jeugdliteratuur te bieden heeft. Die diversiteit, die rijkdom, vind je ook terug in haar boekenkast.
'Ik koop veel kijkboeken. Illustraties hebben een hele grote aantrekkingskracht op me. Als ik zelf teken of schilder, dan haal ik de boeken van William Kentridge, Charlotte Salomon en Maira Kalman boven, drie beeldende kunstenaars, en zet de boeken op mijn bureau. Ze moedigen me als het ware aan, herinneren me aan de schoonheid, aan al wat mogelijk is. Maar er is meer dan kijkboeken alleen. Mijn leeswereld bestaat evengoed uit echte leesboeken.'
Seut
'Een brave seut, dat soort kind was ik. Altijd maar lezen en lezen en lezen. Van fantasy en sciencefiction houd ik nog altijd niet, maar des te meer van realistische en ook historische verhalen. Uitgeverij Averbode heb ik quasi uitgelezen, tot Gerda van Cleemput en Johan Ballegeer aan toe. Als ik het aanbod van toen vergelijk met die vloed aan prachtig geïllustreerde kinderboeken van nu, dan is het verschil groot. Maar wat je niet kent, kun je ook niet missen, dus ervoer ik als kind een heel intens leesplezier. Ik ben ook een thigmofiel, dus dat kwam toen al goed uit.' Barbara verwijst naar Midas Dekkers, die een boek schreef over thigmofilie. Dat is de liefde voor aanrakingen, voor kleine, behaaglijke ruimtes, waar een mens of dier zich graag in terugtrekt, op zoek naar geborgenheid. Zoals een kat in een doos en een mens in een bed.
'Ook in mijn volwassen leven zette het lezen zich door, en zijn de kinderboeken nooit verdwenen. Zoals Regels van de zomer van Shaun Tan, Een kleine kans van Marjolijn Hof of het werk van Bibi Dumon Tak. Dat is fantastisch.'
'Al kan ik niet anders dan toegeven dat Netflix helaas een invloed heeft op mijn leeswereld. Het is nu iets moeilijker om me te concentreren. Door Netflix moet ik meer moeite doen om me een verhaal eigen te maken. Het leesplezier is op zich niet aangetast, maar ik verlang wel naar een nieuwe, intense leeservaring zoals je die als mens maar weinig beleeft. Twee keer heb ik dat meegemaakt. Beide auteurs hebben een apart hokje in de boekenkast. En beider namen beginnen met de letter C.'
Rauw
'Camus en Coetzee, dat zijn ze. Albert Camus en John Maxwell Coetzee. Natuurlijk zijn er vele anderen die me diep raken, zoals Dave Eggers, Gabriel García Márquez of Chimamanda Ngozi Adichie, maar het werk van Camus en Coetzee raakt me op het diepst mogelijke niveau. Beiden schrijven op een heel mannelijke manier, zonder veel franjes. Het lijkt wel alsof ze meer weten over het leven dan ieder ander mens. Ik herinner mij een essay van Coetzee waarin hij een jonge vrouw op een danig indringende manier beschreef, dat ik dacht: die man weet meer. Je denkt de wereld te kennen, je hebt je eigen ideeën en voorstellingen, maar dan lees je Coetzee en kom je precies dichter bij de waarheid van het leven, wat die ook mag zijn. Het is rauw, het gaat recht naar de kern en het is ongeëvenaard.’
De wijde wereld
'Wat ik deel met wijlen mijn vader - en ook wel met mijn moeder - en wat ook steeds terugkeert in mijn werk, is het ongebreideld verlangen naar de wijde wereld. Dat geldt ook voor mijn leeswereld. Ontwerpers uit Japan, verhalen uit Nigeria, boeken uit Zuid-Afrika: de wereld is zo interessant en weldadig dat ik heel graag reis. Ook in een boek. Dat verlangen is quasi genetisch aan me doorgegeven. Toen mijn vader stierf stootte mijn moeder op een doos met dossiers waarvan ze weinig tot niks af wist. Vader werkte in stilte aan subsidiedossiers om projecten op te zetten in het buitenland. Bleek hij zo’n dossier te hebben samengesteld om Haïti van internet te voorzien, toen het internet bij ons doorbrak. Bijzonder is dat. Mijn vader was een timide, wat bange man, en kennelijk volstond het idee van het buitenland om zijn verlangen te stillen. Daarom voelde het zo bijzonder aan om nu bijvoorbeeld als Bibi voor te lezen op Brusselse scholen. Waar vader van droomde, zet ik om in de praktijk. De cirkel is rond.'
'Daarom liggen hier zoveel boeken over Alexander von Humboldt, de Duitse Uitvinder van de natuur, zoals zijn biografie heet. Ik werk aan een kinderboek dat het leven van von Humboldt zal vertellen, en daar horen ook zijn reizen bij. Naar de Andes bijvoorbeeld. Ik hoop via tekst en beeld op een waardige en kindvriendelijke manier eer te betonen aan de man die de wereld afreisde en de natuur in kaart bracht. Het verhaal linkt wie ik ben aan wie mijn vader was. Zijn verlangen naar de wereld, samen met mijn woord en beeld, in een boek dat kinderen hopelijk plezier verschaft. Net zoals boeken mij zelf zo veel plezier hebben bezorgd. Nog altijd. En als het kinderboek over von Humboldt klaar is, dan reis ik naar Berlijn. Daar staat een standbeeld van de man. Ik heb al geprobeerd dat standbeeld te kussen, maar het beeld is te hoog. Dus ga ik straks met een ladder. Dankjewel Alexander.'
Deel dit artikel: