Hoe leesmonitoring bijdraagt aan krachtig leesonderwijs
Wil je nagaan of je leesonderwijs werkt voor alle leerlingen? Leesmonitoring helpt je de leesontwikkeling van leerlingen op te volgen en gerichter te bevorderen. Wat kan je monitoren? Hoe pak je dat aan? Leesmonitoring is vooral een cyclisch proces dat bijdraagt aan krachtig leesonderwijs.
Leesmonitoring staat voor een brede benadering om de leesontwikkeling van leerlingen in kaart te brengen en op te volgen. Als onderwijsprofessional wil je immers inzichten krijgen in de leesontwikkeling van je leerlingen. Daarnaast krijg je als onderwijsprofessional via doelgerichte leesmonitoring ook inzicht in de mate waarin je aanpak al dan niet werkt voor welke leerlingen: wat doen we goed, wat kan beter? Leesmonitoring is dan ook een belangrijke pijler binnen krachtig leesonderwijs.
Meer dan leesvaardigheid
Lezen kan je op verschillende vlakken monitoren. Niet enkel de leesvaardigheid van leerlingen maakt er onderdeel van uit. Ook hun leesmotivatie en leesgedrag zijn belangrijke componenten om mee in kaart te brengen. Dat is meteen de eerste stap in het proces van leesmonitoring: informatie op leerlingniveau verzamelen. Door die informatie te analyseren (stap 2) krijg je inzichten in hun leesontwikkelingen. Die kan je gebruiken om onder meer de leesdidactiek op school bij te sturen (stap 3).
(De tekst gaat verder onder de afbeelding.)
Welke informatie kan je zoal verzamelen? Dat verschilt van wat je precies in kaart brengt. Bij ontluikende geletterdheid kan je nagaan in welke mate leerlingen klanken herkennen in een woord. Op vlak van technisch lezen is het interessant om te kijken naar de intonatie als leerlingen luidop lezen, en hoe het zit met de klank-teken-koppeling en de mate waarin leerlingen vloeiend kunnen lezen. Bij leesmotivatie kan je stilstaan bij de mate waarin leerlingen zich betrokken voelen bij een gelezen tekst of de mate waarin ze autonoom te werk kunnen gaan.
Voorbij de toetscultuur
Leerlingen botsen op een agenda propvol toetsen. Ze ‘weten, zweten en vergeten’ van de ene momentprestatie naar de andere. En vragen je telkens opnieuw: ‘Staat dat op punten?’
Aan het woord is Dominique Sluijsmans, onderwijsexpert aan Hogeschool Rotterdam, in het Klasse Magazine (december 2024). Te vaak toetsen afnemen bij leerlingen leidt niet noodzakelijk tot betere prestaties. Een overdreven toetscultuur zorgt bovendien voor meer druk bij leerlingen én leerkrachten. Dat geldt ook wat lezen betreft. Toetsen kunnen een goede manier zijn om te peilen naar bepaalde vaardigheden, maar ze zijn slechts één manier in een instrumentarium. ‘We toetsen niet om te rapporteren,’ gaat Sluijsmans verder in het Klasse Magazine. ‘Je geeft een rapport wél mee om te vertellen wat je dankzij de toets te weten kwam over het leerproces van een leerling.’ De leesontwikkeling van leerlingen is uiteraard ook een leerproces.
Welke andere manieren zijn er zoal? Je kan ook vragenlijsten gebruiken – PIRLS en PISA hebben gestandaardiseerde vragenlijsten die onder meer ook de leesmotivatie van leerlingen in kaart brengen. Ook klassikale en individuele gesprekken met leerlingen over lezen zijn een manier om meer te weten te komen over hun leesgedrag en leesproces. Een leesdagboek dat leerlingen zelf bijhouden, is dan weer een voorbeeld van zelfmonitoring. En vergeet ten slotte niet dat doelgericht observeren in de klas ook veel nuttige info oplevert.
LEES OOK: Educatieve handleiding over leesmotivatie monitoren
Leesscan
Veel tools dus om beter inzicht te krijgen in de bredere leesontwikkeling van leerlingen. Naast leesmonitoring op leerlingniveau, kan je best ook informatie bijeenbrengen op niveau van de klas- of leefgroep. Ook op schoolniveau kan je vorderingen op vlak van lezen gaan monitoren. Dit gebeurt dan bij voorkeur in kader van het bredere lees en taalbeleid. Welke doelen werden (deels) behaald over de leerjaren heen? Welke acties zijn nog nodig? Welke zaken moeten we op basis van de resultaten van onze leesmonitoring anders aanpakken?
Om het gesprek op schoolniveau op te starten of gaande te houden is de leesscan een handig instrument. Het is een gratis tool om via een reeks stellingen een stand van zaken op te maken wat betreft het leesonderwijs op jouw school. Rond leesmonitoring krijg je verschillende stellingen voorgeschoteld. Idealiter vul je de leesscan in samen met je collega’s. Lezen monitoren doe je immers niet alleen. Je betrekt er liefst collega’s bij, zodat je gezamenlijk op dezelfde wijze informatie verzamelt om je leesonderwijs nog beter af te stemmen op de noden van alle leerlingen.
Meer leren bij de Iedereen Leest Academie
Wil je meer leren over leesmonitoring? Dan is het online leertraject 'Een krachtige leesmonitoring' bij de Iedereen Leest Academie iets voor jou! Dit online leertraject staat in het teken van leesmonitoring en alle belangrijke aandachtspunten die daarbij komen kijken. Via concrete tips en tricks leer je hoe je met leesmonitoring de lees-, taal- en persoonlijke ontwikkeling van leerlingen kan opvolgen en bevorderen.
