Jeugdboekenmaand 2025 geëvalueerd door bibliotheken
Jeugdboekenmaand wil elk jaar in maart leesplezier bij kinderen en jongeren stimuleren. Na de laatste editie stuurde Iedereen Leest een uitgebreide bevraging uit naar alle bibliotheken. Die kreeg veel respons. De antwoorden tonen aan dat bibliotheken enthousiast zijn en blijven over Jeugdboekenmaand en elk jaar volop activiteiten organiseren. Daarnaast zijn er ook leerpunten en mogelijkheden voor groei en verbetering van de campagne.
Jeugdboekenmaand was in 2025 aan haar 54ste editie toe. Tijdens deze jaarlijkse campagne staan leesplezier en boeken voor kinderen en jongeren een maand lang in de kijker in scholen, bibs en boekhandels. Naar goede gewoonte bevroeg Iedereen Leest na afloop de openbare bibliotheken over hun werk tijdens deze campagne, en over hun appreciatie van het aanbod van Iedereen Leest. Dit jaar nam die bevraging extra aspecten van de werking van Jeugdboekenmaand onder de loep.
Zoë Gulinck, studente Meertalige Bedrijfscommunicatie aan UGent, stelde een online vragenlijst op en verstuurde die aan alle Vlaamse en Brusselse bibliotheken. 139 verschillende bibliotheken reageerden, wat overeenkomt met 44% van alle bibliotheken. Zowel grote als kleinere bibliotheken vulden de vragenlijst in, verspreid over het hele gewest. Om de inzichten uit de digitale enquête te verifiëren, nam Zoë bijkomend enkele kwalitatieve interviews af. De ruime respons en goede spreiding zorgden voor een representatieve evaluatie van Jeugdboekenmaand.
Een waaier aan activiteiten
Het mag duidelijk zijn: de openbare bibliotheken zijn erg actief tijdens de Jeugdboekenmaand. Ze organiseren een breed aanbod aan activiteiten:
- 73% van de bibliotheken organiseert voorleesmomenten
- 70% voorziet klasbezoeken
- 66% organiseert auteurslezingen
Bibster, het digitale spel waarmee klassen het boekenaanbod van Jeugdboekenmaand beter leren kennen, wordt door bijna de helft van de bibs (47%) ingezet. 59% van de bibs ontwikkelt daarnaast eigen spellen tijdens Jeugdboekenmaand.
Dit brede aanbod activiteiten richt zich hoofdzakelijk tot scholen (bij 95% van de bibs) en gezinnen in de vrijetijdscontext (bij 87% van de bibs). Ze worden voornamelijk georganiseerd voor kinderen van 6 tot 12 jaar, maar bibliotheekmedewerkers geven aan zich nog meer te willen inzetten voor de allerjongsten (-6 jaar) en de jongeren (12+). Daar liggen dus nog groeikansen.
Bibliotheken voorzien een budget om activiteiten te kunnen organiseren. Hoeveel dat budget bedraagt, varieert. Voor een vierde van de respondenten gaat dit tot 500 euro, een ander vierde beschikt over een budget van meer dan 2.000 euro. De grootte van de bibliotheek – berekend op het aantal voltijdsequivalenten (VTE’s) – blijkt hier geen rol te spelen. De veronderstelling dat bibliotheken met een kleinere personeelsbezetting minder budget reserveren voor Jeugdboekenmaand, is niet correct. Deze bibs beschikken niet noodzakelijk over een kleiner budget dan bibliotheken met een grotere personeelsbezetting. Die laatste categorie duidt wel iets vaker aan een budget van meer dan 2.000 euro te hebben.
“De Jeugdboekenmaand-activiteiten in bibs richten zich hoofdzakelijk tot scholen (bij 95% van de bibs) en gezinnen in de vrijetijdscontext (bij 87% van de bibs). Ze worden voornamelijk georganiseerd voor kinderen van 6 tot 12 jaar.”
Bibliotheken en partners
Bibliotheken zijn voor Iedereen Leest de ideale én noodzakelijke lokale organisatie om de leesbevorderende doelstellingen van de campagne Jeugdboekenmaand te realiseren. Het brede aanbod aan activiteiten is daar een bewijs van.
Bibliotheken betrekken graag lokale partners bij de campagne. Lagere scholen, auteurs en illustratoren zijn de meest vernoemde partners (resp. 81% en 63%). Dat vertaalt zich in de vele auteurslezingen – bij de afgelopen editie werden net geen 1.800 gesubsidieerde lezingen geregistreerd – en in de talrijke klasbezoeken aan de bibliotheek.
De samenwerking met lagere scholen zorgt voor een inclusieve werking: op die manier krijgen heel wat kinderen de kans om de bib te leren kennen en deel te nemen aan leesbevorderende activiteiten. Zo getuigt een bibmedewerker:
'We merken wel een effect van Jeugdboekenmaand. We zien heel veel kinderen die met de klas komen nog wel terugkomen tijdens Jeugdboekenmaand of achteraf. Wel met ouders die dan bijna binnengesleept worden. Dus dat effect is er wel, en dat is ook eigenlijk de reden waarom we daar [Jeugdboekenmaand] zo sterk op inzetten.'
De samenwerking met kleuter- en secundaire scholen is nog niet bij alle bibliotheken een feit (resp. 29% en 9,5%). De bevraging leert dat er bij veel bibliotheken kansen liggen om kleuters (3 tot 6 jaar) en jongeren (12+) aan te spreken.
Naast scholen en auteurs slaan bibliotheken ook met verschillende andere lokale partners de handen in elkaar: de gemeentelijke dienst vrije tijd, het cultuurcentrum, jeugdorganisaties, de kunst- en woordacademie, cultuureducatieve organisaties ...
“De samenwerking met lagere scholen zorgt voor een inclusieve werking: op die manier krijgen heel wat kinderen de kans om de bib te leren kennen en deel te nemen aan leesbevorderende activiteiten.”
Impliciet beleid
Veel respondenten scharen zich achter de bredere doelstellingen van Jeugdboekenmaand. 88% gaat ‘helemaal akkoord’ met de stellingen dat de campagne een middel is om leesmotivatie te bevorderen, en dat het een belangrijk initiatief is binnen het beleid rond leesbevordering (11% ging ‘eerder wel akkoord’). Toch heeft ‘slechts’ een vierde van de bibliotheken specifieke doelstellingen rond leesbevordering opgesteld voor Jeugdboekenmaand. Hoewel het belang van dergelijke doelstellingen wordt onderschreven, zijn ze vaak eerder intuïtief of impliciet aanwezig:
'Omdat we ons leesbevorderingsbeleid nog niet hebben uitgeschreven, lijkt het misschien niet zo, maar eigenlijk heeft het [Jeugdboekenmaand] wel een grote impact.'
Soms komen bepaalde doelstellingen, die daarom niet per se expliciet uitgesproken of neergepend werden, wel naar boven tijdens een activiteit, zoals een bibmedewerker getuigt:
'Het belangrijkste merkbare effect van Jeugdboekenmaand is dat jonge lezers andere dingen uit de catalogus leren kennen. Hun blik wordt ruimer doordat ze worden weggeleid van de keuzes die voor hen voor de hand liggen.'
Boeken centraal
Elke editie van Jeugdboekenmaand heeft een ander thema: tijd, geluk, vriendschap, wetenschap, … Dat creëert de mogelijkheid om telkens nieuwe boeken uit te lichten, om nieuwe onderwerpen aan te kaarten en eventueel om een ander publiek en partners aan te spreken. Bibliotheekmedewerkers waarderen deze aanpak: 92% van de respondenten vinden het thema belangrijk. Voor 95% werkt het thema inspirerend.
De boekentips die Iedereen Leest uitlicht, staan in het teken van het campagnethema. Ze worden door haast alle bibliotheken gebruikt, zeker voor de leeftijdscategorieën 6 tot 9 jaar en 9 tot 12 jaar. 80% van de bibs gebruikt de boekentips om hun eigen collectie uit te breiden. Er werd onder meer aangehaald dat de boekentips 'helpen om een gevarieerd aanbod te kunnen voorzien in de schoolpakketten.' Een andere medewerker zei:
'Als kleine bibliotheek met beperkt budget moeten we onze collectie doordacht aankopen. De tekstjes bij de boekentips helpen ons om de keuze sneller en beter te maken.'
74% van de respondenten geeft aan dat de boekentips worden ingezet bij het inrichten van een thematafel in de bib. Ze worden ook gebruikt bij workshops of activiteiten (48%). De tips worden aanzienlijk minder gebruikt in de digitale communicatie (23%), zoals een nieuwsbrief of de website van de bibliotheek. Verschillende respondenten geven aan dat ze de boekentips graag tijdig ontvangen.
“92% van de respondenten vinden het campagnethema belangrijk. Voor 95% werkt het thema ook inspirerend. ”
Het belang van communicatie
Iedereen Leest voorziet verschillende ondersteunende commmunicatiematerialen, zoals:
- Promotiematerialen (affiches, vlaggetjes, stickers...) om te bestellen of zelf te printen
- Filmpjes en interviews met een bekende meter en peter, en bij de laatste editie ook een jonge ambassadeur
- Een wedstrijdactie voor kinderen en jongeren
Het campagnemateriaal wordt vooral ingezet als aankleding voor de bib (88%) en bij de inrichting van de thematafel (81%). 50% van de respondenten gebruikt het als cadeautje voor bezoekers. Als gadget verkiezen bibliotheken iets duurzaams en ecologisch, zoals een bladwijzer. De wedstrijdactie kent een groot succes, niet alleen in bibliotheken, maar ook in scholen. De communicatie rond de meter, peter en junior ambassadeur blijkt minder te worden gebruikt, maar die is dan ook in eerste instantie bedoeld voor de eigen brede communicatie van Iedereen Leest.
Noden en verbeterpunten
De survey ging in op heel wat verschillende aspecten van de campagne en van de ondersteuning die Iedereen Leest biedt aan openbare bibliotheken. Daarbij kwamen noden en verbeterpunten naar boven.
Zo is er de vraag om meer aandacht te besteden aan de leeftijdsgroep van jongeren van 12 tot 15 jaar. Bibliotheken zijn zoekende hoe deze doelgroep te bereiken. Ze vragen zich af welke initiatieven jongeren aanspreken, en met welke partners ze kunnen samenwerken. Ook voor jongere kinderen (3 tot 6 jaar) worden die vragen gesteld, zij het in iets mindere mate.
Zoals vermeld, hebben bibliotheken meestal geen uitgeschreven doelstellingen voor Jeugdboekenmaand. Iedereen Leest kan bibs hierin ondersteunen door in afstemming met bibliotheken zulke doelstellingen uit te werken, gekoppeld aan het bredere beleid rond leesbevordering van de bib.
Iedereen Leest zou nog vroeger mogen communiceren over het thema, de boeken en de ondersteunende materialen. Daardoor zouden bibliotheken hun planning en communicatie tijdiger kunnen opstarten. Iedereen Leest wil graag op die vraag ingaan. Zo zullen de boekentips voor de editie van 2026 al eind september op de site jeugdboekenmaand.be verschijnen, en werd een kalender ontwikkeld met de vooropgestelde timings voor bibliotheken.
Ten slotte willen bibliotheken blijvend geïnspireerd worden: ze vragen nog meer tips om het thema van Jeugdboekenmaand uit te werken, om lokale partnerschappen op te starten of te versterken, om de boekentips in te zetten, om te communiceren… Ze hopen op meer uitwisseling met andere bibliotheken, om te kunnen leren uit elkaars ‘good practice’. Een bibmedewerker verwoordt het als volgt:
'Ik werk ondertussen al meer dan 30 jaar in de bibliotheek waarvan toch het grootste deel voor de jeugdafdeling. Ik blijf wel een grote honger hebben naar dingen bijleren en opfrissen, en die ook gebruiken en meegeven aan scholen en aan leerkrachten.'
Uitwisseling op de Jeugdboekenmaand-inspiratiedag
3/4de van de respondenten toont zich geïnteresseerd in meer informatie- en kennisdeling over Jeugdboekenmaand. Dat is één van de redenen waarom Iedereen Leest op maandag 29 september 2025 een inspiratiedag rond Jeugdboekenmaand voor bibmedewerkers organiseert, waarin er zeker ook tijd is voor uitwisseling met andere bibliotheken. Schrijf je snel in! Want zonder bibliotheken, geen Jeugdboekenmaand.
