Waarom lezen wij?
Het laatste grootschalige onderzoek over leesgedrag in Vlaanderen uit 2011 toonde dat boeken lezen de top vijf haalt van favoriete tijdsbestedingen bij Vlaamse volwassenen. Tv-kijken, een krant of tijdschrift lezen, wandelen en sporten haalden nog de bovenhand op lezen. Wandelaars en sporters vinden voldoening in de fysieke inspanning, maar wat motiveert ons nu precies om te lezen?
door Fieke Van der Gucht
Tijd voor jezelf stelen
Marktonderzoeksbureau Ipsos Synovate peilde in Koop-, leen- en leesgedrag in Vlaanderen niet alleen naar het leesgedrag – hoe vaak men leest of welk genre Vlamingen het meest lezen – maar ook naar de leesmotivatie van volwassen Vlaamse lezers. Wat blijkt: de grootste onderliggende motivatie is dat lezen een goede manier vormt om tijd te stelen voor jezelf. Je kan dan wel praten over boeken – en dat doen we ook steeds vaker online – maar een boek lezen is op zich een individuele, hoogst persoonlijke bezigheid. Het is een moment voor jezelf waar verder niets of niemand bij betrokken is.
Elke lezer een eigen motivatie
Een moment tijd nemen voor jezelf is dus de hoofdreden om te lezen, maar wát het boek je in dat ‘ogenblik met jezelf’ precies moet brengen, verschilt dan weer van persoon tot persoon. Koop-, leen- en leesgedrag in Vlaanderen splitste lezers daarom verder op in verschillende types lezers – al combineren lezers vaak verschillende leesfuncties.
Genieters willen volledig opgaan in de wereld van een boek. Voorwaarde is dat ze zich minstens een vol uur kunnen afsluiten van de buitenwereld, op een gezellige plek. Voor verkenners betekent een boek lezen ‘nieuwe dingen ontdekken’. Vaak doen ze dat gericht, om de kennis daarna snel om te zetten in de praktijk: de reisgids resulteert in een citytrip, het kookboek in een feestmaaltijd. Pronkers tonen met de boeken die ze lezen graag aan anderen wie ze zijn en wat ze weten. Die lezers lezen daarom vaak geen boeken uit de top 10, maar kiezen bewust minder voor de hand liggende boeken om mee uit te pakken.
Voor de uitdiepers vormen boeken een manier om zichzelf verder te ontwikkelen. Het is hun, in tegenstelling tot de verkenners, niet alleen om de inhoud van de verhalen te doen, maar vooral om de vorm waarin ze zijn opgetekend. Ze willen hun taal verrijken. In tegenstelling tot de pronkers voelen ze niet de nood om daar over op te scheppen. Opvullers zijn dan weer echte functionalisten: ze lezen iets waarin ze geïnteresseerd zijn, maar enkel als ze niets anders omhanden hebben, bijvoorbeeld in de wachtzaal bij de dokter of de kapper. Boeken lezen dient dus louter om de tijd doden: zijn ze ein-de-lijk aan de beurt, dan verdwijnt het boek weer tot het volgende ‘dood moment’.
Vluchters verdwijnen met een boek uit de dagelijkse realiteit – of dat proberen ze toch. Het zijn rusteloze geesten die hun problemen al lezend tijdelijk een halt toeroepen. Boeken lezen doet gepieker verdwijnen, of het nu over de berg strijk is dan wel over de zorgen voor een belangrijke presentatie op het werk. Voor de binders betekent een boek lezen ‘herkenning en gezelschap vinden’. Zij betrekken wat ze lezen op hun persoonlijke leven en zoeken in de personages vooral medestanders voor hun kijk op het leven. Dat voelt minder eenzaam. Zo ver gaan de relaxers het niet zoeken. Een boek lezen is voor hen een moment van pure ontspanning. Lezen moet vlot en makkelijk gaan, boeken mogen na afloop meteen vergeten worden. Aan de boeken die ze lezen, zijn ze niet gehecht. Ze laten ze bijvoorbeeld achter op reis.
De studie besluit dat de Vlaamse lezers vooral genieters, uitdiepers en verkenners zijn (achtereenvolgens ongeveer 85%, 75% en 70%). Die drie leesmotivaties komen bij mannen en vrouwen evenveel voor en in dezelfde volgorde. Opvallend wel: mannen voelen (iets) vaker dan vrouwen de behoefte om te pronken (58% versus 50%). Nog markant: dat jongere lezers – in deze studie lezers van 18 tot 30 jaar – bij voorkeur vluchten in een boek (67%), terwijl bij 65-plussers uitdiepen voorop staat (82%) en dat mensen met een diploma lager onderwijs vaker opvullers zijn (77%) dan universitairen (23%).
Zijn die resultaten herkenbaar voor jou? Ben jij een genieter, verkenner, pronker, uitdieper, opvuller, vluchter, binder of relaxer, of combineer jij een paar types?
Lees ook
Deel dit artikel: