Literaire podcasts doen luisteraars grondiger lezen
De literaire podcast of boekenpodcast is een relatief nieuw genre binnen het podcastmedium. Het centrale thema in dergelijke podcasts is alles wat met literatuur en boeken te maken heeft. Paulien De Coster, masterstudente aan de KU Leuven, onderzocht wat de invloed van het genre is op leesmotivatie en leesgedrag. Wat blijkt: zij die al luisterden naar boekenpodcasts lezen grondiger en analyseren meer. De groep die nog niet met het genre bekend is, is echter ook nog groot.
door stagiaire Lena Heyndrickx
Literaire wat?
Het onderzoek van Paulien De Coster, masterstudente in de Culturele Studies aan de KU Leuven, gaat over literaire podcasts en podcasts over boeken. Maar wat zijn dat nu juist? Beide termen betekenen eigenlijk hetzelfde. Het zijn podcasts die gaan over boeken, schrijvers en alles wat met literatuur te maken heeft. Mensen die graag lezen vormen het doelpubliek van de literaire podcast. De link tussen literatuur en een podcast is misschien niet meteen duidelijk, maar wanneer men verder kijkt naar beide media, wordt duidelijk dat ze allebei een traag medium zijn. De lezer of luisteraar moet hun aandacht bij het medium houden. De literaire podcast is al even in opmars.
Onderzoek naar lees- en luistergedrag
Waarom Paulien onderzoek wou doen naar literaire podcasts? Puur uit interesse, zegt ze zelf: 'Het is een heel breed onderwerp. Ik heb tijdens mijn vorige opleiding Taal- en Letterkunde gestudeerd, dus het was interessant om onderzoek te voeren naar iets wat ook daaraan gelinkt kan worden.' Het onderzoek focust zich op twee aspecten van de literaire podcast en podcasts over boeken. Als eerste werd onderzocht waarom mensen luisteren naar zulke podcasts, wat hun motivatie hiervoor is. Ten tweede keek Paulien ook naar of en hoe de boekenpodcasts invloed hadden op het leesgedrag van de luisteraars. Voor deze twee onderdelen werkte ze met een online enquête. De antwoorden op deze vragen zijn dan ook gebaseerd op de antwoorden van 242 respondenten. Als laatste ging Paulien in gesprek met podcastmakers zelf. De makers van zeven verschillende literaire podcasts werden geïnterviewd om de podcastluisteraars beter te begrijpen, maar ook zodat de makers zelf hun mening konden delen over het genre.
(De tekst gaat verder onder de afbeelding.)
De motivatie van literaire luisteraars
De podcast als medium wordt steeds populairder in Vlaanderen. Dat is ook zo voor de literaire podcast. Maar waarom zou iemand luisteren naar een podcast over boeken wanneer die ook gewoon de boeken kan lezen? Dat kan 48,8% van de respondenten uit het onderzoek je vertellen, want zij luisterden in de afgelopen zes maanden naar literaire podcasts. De resultaten van de enquête geven weer dat de respondenten voornamelijk luisteren om kennis en inspiratie op te doen, zich te ontspannen, om op de hoogte te zijn van het literaire landschap en schrijvers willen horen praten over hun werk. De frequentie waarmee ze luisteren, verschilt wel sterk. Iets minder dan de helft luistert sporadisch, terwijl slechts één persoon dagelijks luistert. De hoeveelheid wekelijkse en maandelijkse luisteraars is ongeveer gelijk, respectievelijk 26,5% en 24,8% van zij die de afgelopen zes maanden naar een boekenpodcast luisterden.
Naast de lezers die ook luisteren naar literaire podcasts, zijn er natuurlijk ook lezers die dat niet doen. En dat is geen kleine groep: 51,2% van de respondenten geven aan dat zij niet (meer) luisteren naar literaire podcasts en podcasts over boeken. Ook aan hen werd gevraagd wat hun beweegredenen hiervoor zijn. Bij deze groep wordt een onderscheid gemaakt tussen zij die nooit geluisterd hebben en zij die gestopt zijn. Opvallend veel respondenten – 70% van de niet-luisteraars – beluisterde nog nooit een boekenpodcast. Voor hen blijkt het genre als geheel moeilijk te zijn. Ze kunnen moeilijk inschatten wat een literaire podcast precies inhoudt en vinden het moeilijk om een goede podcast te vinden, vertelt Paulien:
'Dat is een heel belangrijk inzicht dat ik uit mijn onderzoek heb gehaald: de literaire podcast is een relatief nieuw genre op een redelijk onbekend medium, en heel veel mensen hebben laten weten dat ze niet weten hoe ze hiermee overweg moeten. Er is daarom nood aan promotie en bewustmaking van zowel het genre als het medium.'
De overige 29,2% die wel al eens luisterde naar literaire podcasts maar hiermee stopte, deed dat om verschillende redenen. De meest voorkomende reden was dat het genre de luisteraar niet zo lag, gevolgd door dat het te veel tijd in beslag neemt en de luisteraar liever boeken leest zonder zich te focussen op de zaken errond. Ook het medium was een heikel punt: verschillende respondenten gaven aan het een onpraktisch medium te vinden. Ook hier kan promotie en bewustmaking van het medium helpen.
Wat positief uit het onderzoek komt, is de mening van niet-luisteraars tegenover podcasts over boeken. Een duidelijke meerderheid wil de literaire podcast in de toekomst (nog) een kans geven. Wel hangt dit voor een groot deel van de respondenten af van welke podcasts er verschijnen in de toekomst. 'Vooral specifieke podcasts zouden een kantelpunt kunnen betekenen', meent Paulien. Slechts 16,8% van de respondenten geeft aan dat ze nooit naar literaire podcasts zullen luisteren in de toekomst.
(De tekst gaat verder onder de afbeelding.)
De podcastmaker bevraagd
Voor haar onderzoek interviewde Paulien de makers van zeven literaire podcasts om ook hun mening over het genre weer te geven. Het onderzoek focust zich op Vlaamse podcastluisteraars, maar voor dit luik werden ook Nederlandse podcastmakers geïnterviewd. Die keuze werd gemaakt nadat uit de resultaten van de enquête bleek dat Vlaamse luisteraars ook naar Nederlandse boekenpodcasts luisteren. Paulien interviewde volgende podcastmakers:
- Wim Oosterlinck van Drie Boeken
- Tom De Cock van Groen Gebladerte
- Sara Logghe en Trees Accou van Bende van het Boek
- Daan Doesborgh van De Poëziepodcast
- Jaap Friso van De Grote Vriendelijke Podcast
- Luc De Keersmaecker van Boekenpraat
- Anton de Goede van Lees Dees
Uit de interviews kwamen enkele gemeenschappelijke bevindingen naar boven. Zo blijkt dat Vlaamse podcasts voornamelijk, maar niet uitsluitend, Vlaamse luisteraars hebben. Een parallel is te vinden bij de Nederlandse podcasts. Ook werd meermaals vermeld dat bepaalde formats in een aflevering voor meer luisteraars zorgt, alhoewel dat niet altijd goed na te gaan valt. De luistercijfers van een podcast zijn namelijk niet eenvoudig raadpleegbaar. Toch menen enkele podcastmakers dat bekende schrijvers of dichters interviewen die aanwezig in de (sociale) mediascène zorgen voor hogere luistercijfers. Daarnaast vermelden Sara Logghe en Trees Accou dat ‘stapeltjesafleveringen’, waarbij meerdere boeken besproken worden, het altijd beter doen qua luistercijfers. Ook bij De Grote Vriendelijke Podcast merkt Jaap Friso hogere luistercijfers wanneer ze iets bijzonders doen.
Naast vragen over luistercijfers en bereik, polste Paulien ook naar de community rond de podcasts en de interactie die de makers met hun luisteraars hebben. Drie podcastmakers vermelden dat de literaire podcast een nicheproduct is en zal blijven. Desondanks zijn alle geïnterviewden toch tevreden met hun bereik en luisteraars. Een respondent vertelt dat hij een vast luisterschare en achterban heeft, waardoor ze erin slagen om veel interactie met hun publiek te behouden. Maar ook verschillende andere podcastmakers zeggen veel interactie te hebben met hun luisteraars. Zo krijgen ze zelf ook luistertips en suggesties voor mogelijke gasten via onder andere sociale media, waarmee ze dan rekening houden in volgende afleveringen.
Impact van de literaire podcast
De literaire podcast of podcast over boeken heeft dus veel voordelen voor luisteraars. Zo komt uit de enquête dat boekenpodcasts vaak worden gebruikt voor leesinspiratie. Dit is natuurlijk iets persoonlijks dat voor iedereen anders ligt. Dat blijkt ook uit de resultaten: die schommelen sterk. Zowel de hoeveelheid boeken als welke genres men leest, lijkt niet sterk beïnvloed door het al dan niet beluisteren van boekenpodcasts.
“Boekenpodcasts hebben wel invloed op het leestempo en leesgedrag van de respondenten. Deze impact is echter niet even groot bij iedereen, maar nog steeds interessant om nader te bestuderen. De literaire podcast lijkt voor meer bewustzijn te zorgen tijdens het lezen.”
Uit de bevraging blijkt dat boekenpodcasts wel invloed hebben op het leestempo en leesgedrag van de respondenten. Deze impact is echter niet even groot bij iedereen, maar nog steeds interessant om nader te bestuderen. Zo concludeert Paulien bijvoorbeeld dat niemand vluchtiger leest door boekenpodcasts. In tegendeel, de literaire podcast zorgt voor meer bewustzijn tijdens het lezen. Bijna de helft van de luisteraars heeft nu de neiging grondiger te lezen en meer te analyseren dan voor het luisteren naar boekenpodcasts. De studente verklaart dit door de link te leggen met de podcastmakers: luisteraars gebruiken de podcastmakers als voorbeeld. Wanneer iemand luistert naar uitvoerige analyses en besprekingen, kan dat inspiratie geven om zelf ook op een bepaalde manier te lezen.
Paulien formuleert in haar maatschappelijk kader enkele aanbevelingen over hoe literaire podcasts kunnen worden ingezet op verschillende vlakken. Zo worden zowel het medium als het genre gepromoot en groeit het bewustzijn rond beide. Op educatief vlak, bijvoorbeeld, kunnen podcasts voor nog meer toeleiding naar verhalen zorgen, zonder meteen naar het boek te grijpen. Het medium van de podcast sluit namelijk aan bij de leefwereld van leerlingen en wordt gezien als leuk en modern. 'Ze kunnen dan helpen om leerlingen en studenten het plezier van verhalen te doen ontdekken', klinkt het bij Paulien. Daarnaast kan de literaire podcast ook in andere velden gebruikt worden, bijvoorbeeld in bibliotheken en boekenhandels. Sommige bibliotheken maken al een eigen podcast. Zo wordt lezen gestimuleerd en wordt een handleiding aangereikt om mensen te helpen het, soms chaotische, literatuurlandschap te doorkruisen. Ook boekhandels kunnen hier hun steentje in bijdragen door bijvoorbeeld een selectie te maken van boeken die in een bepaalde boekenpodcast besproken worden en dat zichtbaar te maken in de winkel.
'Een breed specifiek genre'
De literaire podcast, in al zijn facetten, kan veel betekenen voor zijn luisteraars, zowel op persoonlijk, lokaal als bovenlokaal niveau. Dat toonde Paulien aan met haar onderzoek naar de luisteraars van de literaire podcast. 'Wat mij het meest is bijgebleven van mijn onderzoek is hoeveel aspecten de literaire podcast wel niet heeft. Het is fascinerend om te zien hoe breed een specifiek genre kan zijn. Er is zoveel variatie qua format, aantal podcastmakers, onderwerpen …' In haar onderzoek ontdekte Paulien hoeveel soorten podcasts over boeken er wel niet bestaan. Dan is het inderdaad niet zo gek dat lezers niet altijd weten waar ze moeten beginnen bij het zoeken naar een literaire podcast die bij hen past.
Het onderzoek van Paulien was een samenwerking tussen KU Leuven (met promotor dr. Mariske Broeckmeyer), Wetenschapswinkel en Iedereen Leest. Wil je zelf onderzoek verrichten naar lezen of leesbevordering? Neem dan een kijkje in mogelijke onderzoeksthema’s.
Lees ook
Deel dit artikel:
