Waarom moeten we blijven voorlezen?
Blijf voorlezen! Dat is de slogan van Voorleesweek 2025. Het is een aanmoediging voor iedereen: het is van het grootste belang dat we blijven inzetten op voorlezen als cruciale schakel in een breder leesbevorderings- en taalbeleid. De voordelen van voorlezen zijn immers al uitvoerig bewezen.
Voorlezen zou de basis moeten zijn van elke leesopvoeding en van elk leesbeleid - het is namelijk de kiem tot later leesplezier. De effecten op taalontwikkeling, woordenschat en sociaal-emotionele ontwikkeling zijn groot. Maar dat wil niet zeggen dat het altijd even eenvoudig is. Een kind dat niet stil kan zitten, een publiek dat afhaakt, de verminderde aandachtsspanne van jonge mensen… het is soms een uitdaging om te blijven voorlezen. Voor elke leeftijd en elke situatie zijn er nochtans redenen genoeg om toch door te gaan. Wij lichten er enkele uit.
Blijf voorlezen - ook als een baby of peuter snel afgeleid is.
Baby’s en peuters zijn misschien wel het schattigste, maar niet altijd het makkelijkste publiek: hun aandachtsspanne is beperkt, ze zijn snel afgeleid en vaak onrustig. Toch is het van het grootste belang om in die eerste levensjaren te starten én te blijven voorlezen, thuis én in de kinderopvang: je legt zo de kiem voor leesplezier en je stimuleert er hun woordenschat en taalontwikkeling mee. Peuters die elke dag minstens 15 minuten worden voorgelezen, scoren later op school zelfs beter op rekenen. Boekstart-collega Els Michielsen vertelt: ‘Wanneer een baby geboren wordt, heeft die bijna evenveel hersencellen als een volwassene. Hoe meer die cellen gestimuleerd worden, hoe meer takjes ze uitsturen. Die takjes grijpen naar elkaar en maken op die manier een stevig neuraal netwerk. Met baby’tjes praten en zingen, ze aankijken en aanraken... Het zijn allemaal stimulansen die kunnen gebeuren tijdens het voorlezen!’ Belangrijk om te weten: voorlezen aan baby’s en peuters is ook: liedjes zingen, naar prenten kijken, versjes opzeggen, aanwijzen en benoemen... In elke ontwikkelingsfase van een kind speelt voorlezen een rol.
Blijf voorlezen - ook als kleuters niet meteen interesse tonen
Eigenlijk is elke kleuter een potentiële boekenfan. Welk kind houdt immers niet van een goed verhaal? Het gaat er vaak over om het juiste boek te kiezen, dat aansluit bij de interesse van je kind en dat de nieuwsgierigheid prikkelt. Voor sommige kinderen zijn dat rustige, poëtische verhalen, voor andere kinderen weetjesboeken of spannende avonturenverhalen. Sommige kinderen houden van eenvoudige illustraties, andere van drukke prenten waarop er heel veel te zien en te ontdekken valt. Ga dus op zoek naar een boek dat bij jullie past. Niet alleen qua woordenschat leert een kleuter ontzettend veel bij door voor te lezen, vaak komen er in boeken ook thema’s aan bod waarmee het anders niet in aanraking komt. Voorlezen is trouwens meer dan een leermoment: het is een moment van ontspanning en van gezellig samenzijn. Door voor te lezen versterk je de band met een jong kind dat volop de wereld ontdekt. Weet je niet goed waar te beginnen bij het kiezen van een boek? Check www.boekenzoeker.be of trek met je kind naar een boekhandel of bibliotheek.
Blijf voorlezen - ook als kinderen zelf leren lezen
Wanneer kinderen zelf leren lezen, gebeurt er heel wat in hun brein. Uit onderzoek blijkt dat ouders minder gaan voorlezen als een kind zelf begint te lezen. Voorlezen en zelf lezen kunnen echter perfect hand in hand gaan – meer zelfs: het is aanbevolen om zeker in deze fase te blijven voorlezen. Vooral bij kinderen voor wie het technisch lezen wat moeilijker is, is voorlezen een belangrijke manier om leesplezier te blijven doorgeven. Er zit namelijk een grote kloof tussen de eenvoudige verhalen die een eerste lezer technisch aan kan – met beperkte woordenschat en erg simpele verhaallijnen – en de meer complexe verhalen met een rijkere woordenschat die je al voorlezend kan aanbieden.
Het zijn die laatste die bij een beginnende lezer het vuur brandende kunnen houden. Geertje Bluekens, onderwijsexpert bij Iedereen Leest, vertelt: ‘Lezen is hard werken voor een zesjarige. Vergelijk het met een computer die meerdere zware programma’s tegelijk draait: hun werkgeheugen draait overuren. Neem het woord maan: eerst moeten kinderen de letters herkennen, dan de klanken samenvoegen, vervolgens de betekenis begrijpen en die in de zin plaatsen. En dat alles moet ook nog in de verhaallijn passen. Dat is enorm veel tegelijk. Vergelijk het met autorijden: in het begin ben je druk met schakelen, sturen en spiegels checken. Pas als dat bijna automatisch gaat, heb je ruimte om ook op de gps te kijken, mee te zingen met de radio of een gesprek te voeren met de achterbank. Zo is het ook met lezen.’
Wanneer je voorleest, valt dat hele proces weg en komt de focus weer op de inhoud te liggen. Daardoor kunnen kinderen veel meer opgaan in het verhaal. Blijf dus zeker ook verhalen aanbieden die ze zelf misschien nog niet kunnen lezen. Geertje: ‘Als je samen met je kind boeken uitkiest om voor te lezen, hoef je geen rekening te houden met de technische leesvaardigheid. Via voorleesboeken krijgen kinderen daarom een veel rijkere taal, meer woordenschat en inzicht in verhalen mee.’
“Lezen is hard werken voor een zesjarige. Vergelijk het met een computer die meerdere zware programma’s tegelijk draait: hun werkgeheugen draait overuren.”
Blijf voorlezen - ook aan jongeren
Vanaf 12 jaar zien we een daling in het voorleesgedrag, maar ook in het leesplezier. Het is een ontwikkelingsfase waarin jongeren erg op zichzelf gericht zijn en waarbij de ouder minder als rolmodel fungeert. Vrienden en imago worden steeds belangrijker. Hoewel minder evident, is het toch waardevol om op deze leeftijd voorlezen te blijven aanbieden - zeker in het onderwijs. Begin een les met een voorleesmoment, zonder er een test of oefening aan te verbinden. Laat de leerlingen gewoon genieten van een verhaal, van de rust die een voorleesmoment brengt. Auteur Barbara Rottiers maakte van voorlezen een gewoonte tijdens haar auteursresidentie in een secundaire school. Ze vertelt: ‘Iedere sessie begon ik met een voorleesmoment. Dat sloeg zo aan dat het algauw een vast ritueel werd. In alle eerlijkheid had ik nooit gedacht dat ik een groep lawaaierige en op zichzelf gerichte tieners daarvoor gewonnen zou krijgen. De eerste keer waren ze ongetwijfeld zo uit hun lood geslagen dat iemand hen kwam voorlezen, dat ze daardoor zwegen. De weken nadien wisten ze dat er na dat voorleesmoment niks van hen verwacht werd: geen vragen of ze het allemaal wel goed begrepen hadden, geen punten die gescoord moesten worden.’ Ze beveelt alle leerkrachten aan om het ook eens te proberen.
Thuis krijg je een tiener misschien niet meer zo gemakkelijk gewonnen voor een voorleesmoment, maar blijf er wel voor zorgen dat er boeken in huis zijn, dat je zelf leest, dat er gepraat wordt over boeken. Ook zo zorg je voor een stimulerende leesomgeving.
“Begin een les met een voorleesmoment, zonder er een test of oefening aan te verbinden. Laat de leerlingen gewoon genieten van een verhaal, van de rust die een voorleesmoment brengt.”
Blijf voorlezen - ook als mensen volwassen zijn
Ook volwassenen genieten van voorlezen, van de kracht van een verhaal, gebracht door een bevlogen verteller, van een auteur die voorleest uit eigen werk... Ook partners kunnen aan elkaar voorlezen. Het is belangrijk dat we als volwassenen blijven verbinden met elkaar door verhalen te delen, door voor te lezen en door samen te lezen. Organiseer voorleesmomenten voor volwassenen in bibs, in bedrijven, in zorgomgevingen, in het volwassenenonderwijs… Schakel auteurs in, luister naar audioboeken. De combinatie van een verhaal en een goeie stem is een tijdloos succesrecept.
Blijf voorlezen - ook als ouderen niet meer zelf kunnen lezen
Voor heel wat ouderen is zelf lezen een luxe: vaak lukt het hen fysiek niet meer. Voorlezen aan ouderen is waardevol omdat het sociaal contact bevordert, het geheugen kan stimuleren en de hersenen actief houdt, wat symptomen van dementie kan afremmen. Onderzoek toont aan dat het geheugen verbetert dankzij voorlezen: om het verhaal te begrijpen moet je de informatie koppelen aan je eigen ervaringen en de kennis, beelden en semantische categorieën in je geheugen. Er is dus een voortdurende interactie tussen wat de ouderen horen en wat al in hun geheugen aanwezig is. Daarnaast draagt voorlezen bij aan rust en ontspanning, stimuleert het de fantasie en kan het helpen bij het ophalen van herinneringen. Het zorgt voor een moment van samenzijn en reflectie. Alleen maar voordelen.
Blijf voorlezen - ook als er geen tijd is!
Nét dan, eigenlijk! Want voorlezen zorgt voor een welgekomen rustmoment in de hectische tijden waarin we leven. Vermijd dat het voorlezen moet wijken in de planning op school of in de kinderopvang door vaste voorleesmomenten te voorzien doorheen de dag, de week en het jaar... Maak daar bewust tijd voor. Zorg er thuis voor dat het vaste voorleesritueel niet in het gedrang komt: voorlezen vormt de beste overgang naar het slapengaan en houdt de schermen even uit. Voorlezen is samen de dag neerleggen. Zorg dat voorlezen een plaats krijgt in elke bibliotheekwerking. Kortom: laten we samen van voorlezen een prioriteit maken, en niet alleen tijdens Voorleesweek. Want het loont.
