De leeswereld van Claire Tillekaerts
'Lezen is denken met andermans hoofd', zei Schopenhauer. Maar wat zoeken we in dat andere hoofd? Is het rust, verstrooiing, kennis? Dit is Leeswereld, een interviewreeks over de rol van lezen, over schoonheid, over taal. Deze aflevering: Claire Tillekaerts, handelsdiplomate.
door Matthias M.R. Declercq
'Ho nee, absoluut niet!', zegt Claire Tillekaerts. Op het computerscherm gaan haar armen de lucht in. Ze lacht ook. 'Nee, ik lees geen biografieën van de mensen die ik ontmoet.' Claire Tillekaerts is de belangrijkste handelsdiplomate van Vlaanderen en de mensen die ze ontmoet zijn vaak sleutelspelers in de mondiale economie. Mensen als Xi Jinping, de president van China, en Elon Musk, de CEO van Tesla. Dat is het niveau waarin Claire Tillekaerts al lange tijd meedraait. Als Gedelegeerd Bestuurder van Flanders Investment & Trade reist de van oorsprong Gentse advocate de wereld rond. Het Vlaamse agentschap probeert buitenlandse bedrijven te overtuigen hier te investeren. Omgekeerd helpt FIT de Vlaamse ondernemingen om voet aan de grond te krijgen in het buitenland. In China dus, of de VS, bij Xi Jinping en Elon Musk. 'Ik heb altijd een dossier bij me, ter voorbereiding op een vergadering met dergelijke mensen waarin hun achtergrond beknopt is weergegeven, maar hun biografieën, neen, die lees ik niet, die zijn te gekleurd. Op handelsmissie heb ik wel altijd een roman bij me, om te kunnen verdwijnen, te ontsnappen aan de bestaande wereld.'
Opstaan
'Ik ben een fanatieke fictielezer, een bingereader zelfs', zegt Tillekaerts. 'Altijd geweest. Er heerste vroeger al een leescultuur bij ons thuis. Vader was magistraat, moeder romaniste. De Franse taal speelde een grote rol in mijn opvoeding, en nog altijd neem ik veel Franse literatuur tot mij. Hygiène de l'assassin van Amelie Nothomb is één van mijn persoonlijke klassiekers. Nothomb was nog zo jong toen ze met dat boek debuteerde. Meteen zag je haar talent, maar ook haar kronkelige geest, haar ideeën die het randje opzoeken. Ze verwierf faam met Stupeur et tremblements en Cosmétique de l’ennemi, maar ik houd het dus op dat fantastische debuut.
Toen ik Hygiène de l'assassin voor het eerst las, kroop ik haast letterlijk ín het boek. Dat overkomt me vaak: ik lees en het verhaal neemt me over. Dat is ook zo bij films. Dan waan ik me in het decor van het verhaal. Ik ben soms danig fanatiek dat ik vroeger opsta om te lezen. Of ik ga slapen, om dan toch maar weer uit bed te stappen en beneden alsnog verder te lezen. Ik maak ook nooit aantekeningen in een boek. Mijn partner (componist/dirigent Dirk Brossé) wel. Daar kan ik niet tegen. Dus soms kopen we een boek in tweevoud. Elk eentje.'
Lotusschoenen
'In romans wil ik op reis gaan. Als kind las ik de boeken van Comtesse de Ségur (Franse schrijfster van Russische origine) en waande me in het Russische tsarenrijk, en toen ik de boeken van Pearl Buck las (Amerikaanse schrijfster, won de Nobelprijs voor Literatuur in 1938) ging ik in gedachten op avontuur naar China. Buck heeft erg veel geschreven over het Chinese keizerrijk. De beelden die ze oproept, de sfeer, de esthetiek, het staat veraf van het huidige China. Ik schrok toen ik er voor het eerst op handelsmissie ging. Wat overblijft is de Verboden Stad, maar de inboedel van de Verboden Stad vind je elders, in het Palace Museum in Taipei.
Aan Pearl Buck heb ik wel een fascinatie voor lotusschoentjes overgehouden. Ze schrijft over huwelijken aan het keizerlijke hof en over voeten die ingebonden werden opdat ze niet meer zouden groeien. Eigenlijk is dat een folterpraktijk, maar wel eentje die tot een persoonlijke collectie van zo’n schoentjes heeft geleid. Die esoterie, de sfeer van traditie en het belang van de geschiedenis en de cultuur, vind je wel nog terug in boeken over Japan. Dat voel je in werk van Ishiguro bijvoorbeeld, of bij Murakami, heel af en toe. Daar houd ik wel van. Als je zelf veel hebt gereisd is des te aangenamer om een boek te lezen dat zich afspeelt in een continent waar je persoonlijke herinneringen aan hebt.'
Gibran
'In bepaalde periodes in mijn leven was ik niet meer in staat om te lezen. Vooral na het overlijden van mijn dochter (in 2013 werd Aurore vermoord na een avondje uit op de Gentse Feesten) kon ik niet meer lezen. En al helemaal geen thrillers. Vroeger las ik die wel, ook het zachtere genre à la Nicci French. Het verlies van mijn dochter voelde aan alsof mijn kop vol zat met watten, alsof er niks meer bij kon, alsof alle natuurlijke reflexen wegvielen. Het is niet zo dat de literatuur dan troost brengt. Maar je denkt soms aan boeken die je hebt gelezen, aan citaten. Zoals De profeet van Khalil Gibran. Die spreekt over een huwelijk als over de pijlers van een huis. Die moeten niet in elkaar verstrengeld zijn om het huis te stutten. Die staan uit elkaar, en bieden rust. Je denkt ook aan wat hij schrijft over verdriet: dat het diepste verdriet dat je voelt, even groot is als het grootste geluk dat je hebt ervaren. 'Je kinderen zijn je kinderen niet', dat schrijft Gibran ook. Maar een kind verliezen, dat is een andere dimensie, een andere verhouding. Toen ik opnieuw aan lezen toekwam, voelde ik wel het belang daarvan: door me te focussen op een verhaal, dacht ik niet aan andere zaken.’
Sint-Bernard
'Ik heb geleerd om mezelf te beschermen. Ik was en ben heel erg beschikbaar voor mensen in mijn omgeving. Maar soms wordt dat te zwaar om te tornen. Dat wordt me soms kwalijk genomen, denk ik, maar het is niet anders: ik sluit me af indien nodig, en kom mijn hol terug uit als het beter gaat. Niet iedereen kan dat plaatsen.
Het lukt om opnieuw thrillers te lezen, weliswaar die geschreven door goede vrienden. Plots schrijven die nu ook boeken en doen dat op een schitterende manier. (lacht) De echo van de schreeuw van Frank Van Laecke heeft mij wakker gehouden, en Het Venetiaans concerto en Het Londens Kwartet van Wim Belaen waren al even boeiend. Zoals altijd maakte ik er een sport van om tijdens het lezen al de afloop te voorspellen. Het is sterker dan mezelf. Dan moét ik weten hoe het afloopt. Zoals mijn vader vroeger zei: 'dat is de geest van een onderzoeksrechter'. (lacht) Zoals ik zelf al zei: ik kruip ín een boek. En het liefst in een boek dat een bepaalde positiviteit in zich draagt. Steeds meer hoop ik te ontsnappen en te belanden in een betere wereld, want de cascade aan negativiteit die we nu ervaren stemt een mens niet bepaald gelukkig. Maar een goed boek wel. Altijd.'
Deel dit artikel: