De leeswereld van Brenda Vanhoutte
'Lezen is denken met andermans hoofd’, zei Schopenhauer. Maar wat zoeken we in dat andere hoofd? Is het rust, verstrooiing, kennis? Dit is Leeswereld, een interviewreeks over de rol van lezen, over schoonheid, over taal. Deze aflevering: Brenda Vanhoutte, boekhandelaar.
door Matthias M.R. Declercq
‘Het is de derde keer op korte tijd dat ik dit boek lees.’ Brenda Vanhoutte neemt De dagelijkse stoïcijn ter hand, een boek van Ryan Holiday en Stephen Hanselman, waarin ze je 366 filosofische overpeinzingen voorleggen over wijsheid, sereniteit, zelfkennis en veerkracht. Alles wat je volgens hen nodig hebt om een goed leven te leiden, wat dat ook wezen mag. ‘Dagelijks lees ik één pagina, waarop de auteurs reflecteren op een oud, filosofisch idee en tonen hoe dat idee toe te passen op het moderne leven. Het stoïcisme is een eenvoudige, praktische filosofie die niet altijd makkelijk te vertalen is naar de werkelijkheid. Te weten dat je een situatie niet altijd kan veranderen, maar wel je omgang met die situatie.’ Ze moet er om lachen: ‘Natuurlijk zondig ik aan de lopende band tegen dat principe, maar er wordt aan gewerkt.’
Een handvat, zo zou je het boek kunnen noemen, een boei in een wereld die alsmaar kolkt. Dat is ook de boekhandel van Brenda, Walry in Gent, een boei, een baken. Gelegen aan de Zwijnaardsesteenweg, waar dagelijks pelotons aan studenten passeren, waar bussen hard optrekken, waar het leven zich in verhevigde snelheid afspeelt, maar eens je het charmante pand binnenwandelt dat Walry is, bestaat de buitenwereld niet meer en vind je tafels vol boeken die je net inzicht geven in die wereld die aan het raam voorbijflitst. Brenda is gespecialiseerd in Spaanse en Italiaanse literatuur, heeft een ruim aanbod aan fictie, dichtbundels en kinderboeken, maar dus ook aan Stoïcijnen en andere leidsmannen. ‘Misschien zit ik in een midlifecrisis en heb ik hen daarom nodig.’ (lacht)
“Geschiedenis leert je dat alles terugkeert, dat het verleden zich herhaalt. Geschiedenis toont je wat er in de toekomst zal gebeuren. Of kan gebeuren.”
1 februari 1953
Brenda Vanhoutte is Nederlandse van afkomst en groeide op nabij Goes, in een klein dorp in Zuid-Beveland, een van de schiereilanden van Zeeland. 'Mijn Leeswereld is als kind en tiener getekend door de watersnoodramp van 1953. Door een zware storm, in combinatie met springtij, braken de dijken en overstroomden grote delen van West-Nederland. Na de Tweede Wereldoorlog was er amper geld om de deltawerken te versterken, die dus niet bestand bleken tegen wat de grootste natuurramp in de geschiedenis van Nederland is geworden. Die ramp was een kantelpunt in het leven van veel Zeeuwen, ook in dat van mijn familie. Na die vloed is een groot sluizencomplex gebouwd in Zeeland, dat werd afgewerkt toen ik op de lagere school zat. Nooit is de ramp uit de gesprekken en verhalen verdwenen. Altijd werd je herinnerd aan de slachtoffers en de verwoeste huizen.
De watersnoodramp werd een bekende thematiek in de jeugdboeken. Denk aan Oosterschelde windkracht 10 van Jan Terlouw. Ik ben het oudste kleinkind en raakte zelf ook begeesterd door die geschiedenis. Net als die van de Tweede Wereldoorlog. Ook die bepaalde de gesprekken en de literatuur. Mijn grootvader werd in ’42 als dwangarbeider naar Duitsland gedeporteerd, waar hij in een wapenfabriek tewerkgesteld werd. Hij maakte het bombardement van Dresden mee, een stad iets verderop. Na de oorlog keerde opa zwaar getraumatiseerd terug naar Nederland. Na de val van de Muur zag hij wel een kans om het kamp in Chemnitz opnieuw te bezoeken, om zijn trauma’s te boven te komen, of dat toch te proberen. In alles werkte die oorlog door. Ook in het dorp. Er waren winkels waar we niet binnen gingen, wegens pro-Duits tijdens de oorlog. Als kind roept dat veel vragen op, die werden beantwoord door de literatuur. Denk aan de boekenserie Reis door de nacht van Anne De Vries. Dat is mijn absolute lievelingsboek. Wellicht las ik het wel vijftig keer, hoewel het een zeer zwart-wit verhaal is over ‘goed’ en ‘fout’ in de Tweede Wereldoorlog. Hedendaagse oorlogsboeken bevatten meer grijstinten. In die mate dat ik me zelfs afvraag of Reis door de nacht nu de toets van publicatie nog zou doorstaan. Niettemin heeft dat boek een grote impact gehad op heel veel Nederlandse kinderen. Geschiedenis leert je dat alles terugkeert, dat het verleden zich herhaalt. Geschiedenis toont je wat er in de toekomst zal gebeuren. Of kan gebeuren.’
“Urenlang heb ik gelezen als kind. Het hield nooit op. Zelfs een zoveelste keelontsteking was een prima reden om de hele dag te kunnen lezen. ”
Voetbal
‘Urenlang heb ik gelezen als kind. Het hield nooit op. Zelfs een zoveelste keelontsteking was een prima reden om de hele dag te kunnen lezen. De liefde voor het boek is me bijgebracht door mijn moeder, die lang werkte als kleuterleidster. Ze las ons, de vier kinderen, heel vaak voor, wat ik zelf ook heb gedaan voor mijn eigen kroost. Met wisselend succes. (lacht) Ik wist al heel vroeg wat ik later doen zou: boeken verkopen. Niks zo mooi als mensen een verhaal aanreiken. Een van de verhalen die me zelf werd aangereikt en van groot belang was in mijn jeugd en latere leven, is Hasse Simonsdochter van Thea Beckman, over een meisje op wie het dagelijkse, huishoudelijk leven wacht, maar die zich ontdoet van alle verwachtingen. Ze huwt een rover en pleegt uiteindelijk zelf ook overvallen. Dat boek brak mijn wereld open. Later speelde ik voetbal, niet omdat ik het leuk vond, maar omdat jongens zeiden dat meisjes niet kunnen voetballen. Ik was altijd wel wat opstandig, ja, een beetje zoals Hasse.’
Station Malma
‘In mijn jonge jaren werd mijn Leeswereld vooral bevolkt door romans. Aan de hogeschool in Amsterdam, waar ik voor een opleiding tot boekhandelaar/uitgever koos, waren er korte lijntjes naar de grote schrijvers van die tijd. Mannen als Joost Zwagerman en Ronald Giphart. Pas later, diep in mijn dertiger jaren, kwam non-fictie meer opzetten. Nu lees ik ook af en toe dichtbundels en lees veel jeugdboeken, zoals de reeks Taartenboeken van Thé Tjong-Khing: dat blijft fantastisch. Het is niet louter om professioneel bij te blijven dat ik ook nog romans lees. Ik blijf gewoon houden van boeken als Station Malma van Alex Schulman. Die typische Scandinavische verteltrant kan me sterk bekoren. Zeker die van Zweden als Schulman. Station Malma gaat over een kind dat door eenzaamheid verscheurd wordt als de ouders uit elkaar gaan. Neem daar de weidse landschappen bij en je voelt hoe een serene stilte over het verhaal neerdaalt. In die weidsheid zit het hele gevoelsleven van de personages vervat. Er is dus veel meer dan alleen de Stoïcijnen die me de weg wijzen. Alex Schulman schrijft over menselijke relaties en toont hoe ieder mens anders reageert op een situatie. Laat dat de kern van literatuur zijn: dat het veel te makkelijk is om anderen te veroordelen die jouw standpunten of inzichten niet delen. Literatuur laat je nadenken over jezelf. En over de wereld. En hoe die twee met elkaar te verzoenen.’
“Laat dat de kern van literatuur zijn: dat het veel te makkelijk is om anderen te veroordelen die jouw standpunten of inzichten niet delen. Literatuur laat je nadenken over jezelf. En over de wereld. En hoe die twee met elkaar te verzoenen.”
Deel dit artikel: